.

01:35 PM - 06/04/2021

رۆژان رۆژی لە دوایە
وعلی الباغی تدور الدوائر
ستران عەبدوڵلا
ئەوەی خوارەوە مانشێت و لاپەڕەی
سەرەکی رۆژنامەی عێراقە کە «عافوات»ی بۆ ھەموو کوردانی عێراق دەرکردووە، تەنھا مام جەلالی لێ دەربچێت.
العراق  رۆژنامەی  رەسمی دەوڵەتی عێراق بوو کە گوایە رژێمی بەعس بۆ کوردی عێراقی دەردەکرد . ژمارەی ئەم رۆژە وێنەی سەددامی بە جلی عەرەبییەوە داناوە و لە مانشێتی دووەم  بە کوردی نووسیویەتی «سەددام زێرە» لە مانشێتی یەکەم و سەرەوە بەعەرەبی ئێژێ :لێبوردنی گشتی و سەرتاسەری بۆ گشت کوردە عێراقییەکان جگە لە « ناپاک » جەلال تاڵەبانی .
ئەم بڕیارەی سەددامی دیکتاتۆر لە ئەدەبیاتی رەسمی عێراقدا وا باسی دەکرا کە ئاوی دیجلە لە مام جەلال حەرام کراوە، وەک ئاماژەیەک بۆ ئەوەی ئاو و ئاسمان و ژێر زەمین و سەرزەمینی ئەم وڵاتە بە دیجلەی خێری زۆر و زەوەندیشەوە، بەگوێرەی ، وەسفی جەواھیری دۆستی دێرینی مام جەلال ، موڵکی بێ ئەملاولای باوکی بەعس و سەددام بێت.
بێگومان وەک دەزانین پاش ماوەیەک لەم بڕیارە سەددام بە قسەی خۆی «عافواتی» بۆ مام جەلالیش دەرکرد. ئەمە پێش راپەڕین بوو کە دیکتاتۆر ھاتە کوردستانی ژێر دەسەڵاتی بەعس و لە بینای مەجلسی تەشریعی و تەنفیزی لە ھەولێر، بینای حکومەتی هەرێم و پەرلەمانی ئێستا ، وتی: قەینا مام جەلالیش عەفو دەکەم، سەددام وتی: ئیمە عەشایەریین و حیساب بۆ دابونەریتی کۆمەڵایەتی دەکەین، لە زەمانی عوسمانییا باو و بابیرانی ئێمە کە لێیان قەوما  ھاتنە کوردستان و باو و باپیرانی مام جەلال داڵدەیان دان.
ئەم قسانەی سەددام لە راگەیاندنی رەسمی ئەوكاتەی رژێم بڵاو كرایەوە ‌و مام جەلالیش، كە هەمیشە حوجە ‌و مەنتیقی سیاسی ئامادە ‌و دەستوبرد بوو وتی: قسەكانی سەددام سنووری كوردستانی تەعریبكراوی دیاری كرد. سەددام دەڵێ: ئێمە هاتینە كوردستان ‌و باو ‌و باپیرانی مام جەلال ئێمەیان داڵدە دا، كەواتا كەركوك كوردستانە. مام جەلال ئەم گێڕانەوەی لە چەندین شوێن باس كردووە ‌و بەتایبەتیش لە دیداری هەفتەنامەی (شیحان) ی ئوردنی كە هاتن دیداریان لەگەڵ مام جەلال كرد. مام جەلال دەیزانی ئەو رۆژنامە ئوردنیە هی دۆستەكانی سەددامە كە نفوز و دەستی لەناو میدیای عەرەبیدا زۆر واڵا بوو. بۆیە لەو دیدارەدا چەندین پەیامی بۆ رژێم ‌و بۆ دونیای عەرەبیش نارد، وتی: كێشەی عیراق نەبوونی دیموكراسییە ‌و مافەكانی كوردیش لەو چوارچێوەیەدایە. تەسەور دەكەن من گەیشتوومەتە ئەم تەمەنە ‌و هێشتا بەشداریم لە دەنگدانێكی دیموكراسی لە وڵاتەكەی خۆمدا نەكردووە.
دەقی تەواوی ئەو دیدارە لە نیوەی یەکەمی نەوەدەکان لە هەفتەنامەی (الاتحاد) ی یەكێتیدا بڵاو كراوەتەوە. چونکە دەزانرا رۆژنامەی دۆستی بەعس هەمووی بڵاو ناکاتەوە.
پاش دەساڵ لەو چاوپێكەوتنەی لەگەڵ رۆژنامە ئوردنییەكە، ئەو پێشبینی ‌و ئەو ئاواتەی مام جەلال هاتەدی ‌و لە 2005، لە رۆژێكی وەكو ئەمڕۆدا مام هەم بەشداریكرد لە هەڵبژاردن، هەم دەنگی دا، هەم خۆی پاڵاوت ‌و هەمیش لەجێی سەددامی دیكتاتۆر بووە سەرۆك كۆماری وڵات.
بەوەش یەکەم سەرۆکی هەڵبژێردراو، یەکەم کورد و یەکەم پێشمەرگەی شۆڕشی نوێ، حوکمڕانی عیراقێکی دەستووری گرتە دەست.
مام جەلال چووە شوێنی کابرای عافوات کە چەندین جاری تریش عافواتی درۆی بۆ کورد دەرکرد، بەڵام سەرۆكێكی هەڵبژێردراو بوو نەك خۆسەپێن. لە كەناری روباری لێ قەدەغەکراوی دیجلە ‌و لە دەرەوەی ناوچەی سەوز بووە سەمام ئەمانی عیراقێكی دیموكرات ‌و فیدرال. ئەو عیراقەی قەدەغە كرابوو لە مام جەلال ‌و لە جەواهیری دۆستی کە خاوەنی دوو شیعرە بەناوبانگەكەی (دجلە الخیر) ‌و (كوردستان موگن الابگال) بوو.
سەرۆک مام جەلال لە مەراسیمی سوێندخواردنی، لەرۆژێکی وەک ئەمرۆی ساڵی ٢٠٠٥ دا جگە لە گەیاندنی پەیامی عیراقی نوێ. لە وتەكەیدا ناوی شەهیدانی كورد ‌و عەرەب، شەهید خاڵە شەهاب ‌و شەهید سەدری هێنایەوە بەرباس ‌و لە ئەدەبیاتی دەوڵەمەندی عەرەبی دژی زوڵم ‌و ستەمی حکومڕانان دێرێكی جوانی هەڵبژارد (وعلی الباغی تدور الدوائر).
ئەم دێڕە بە مانای ئەوە دێت: دونیا دەوران دەورانیشە بۆ ستەمكار، كەچی بچێنی خۆشی هەر ئەوە دەدورێتەوە. یان وەكو پیرەمێرد دەڵێ: رۆژان رۆژی لەدوایە.
جا دوای ١٦ ساڵ لەو رووداوە گرنگە، دەرسی گەورە هەر بۆ سەددام نییە، بەڵكو بۆ هەموو حكومەتەكانی دوای ئەویشە رێگای تولانی ‌و دوور و درێژی مام جەلال بۆ دیموكراسی ‌و فیدرالی رێگا زێرینەكەی عیراق ‌و كوردستانیشە، رێگای فەلاكەت ‌و هیلاكییش رێگەی سەد جار تاقیكراوەی دیكتاتۆری ‌و ستەمكارییە كە لە مانشێتدا (زێرە) هەیە ‌و لە واقیعیشدا (زێرە) نییە، بەڵکو تەنەکەیەكی ژەنگ هەڵاتووە كە هەمووی لە دەستی هەڵدێن.
ئەمەش دەقی بڕیارەکەی عەفواتی دیکتاتۆرە بۆ یەکە جوامێری دیموکراسی لە عیراقدا.
استنادا إلی أحكام الفقرە (1) من المادە الپانیە والاربعین من الدستور قرر مجلس قیادە الپورە بجلسته المنعقدە بتاریخ 8/9/1988 ما یلی : ¬ أولا ¬ یعفی عفوا عاما وشاملا الاكراد العراقیون المشمولون ببیان مجلس قیادە الپورە الصادر بتاریخ 6/9/1988 من كل أپر أو ملاحقە قانونیە ڵای عمل یعاقب علیه القانون، وكان قد وقع قبل تاریخ صدور بیان مجلس قیادە الپورە فی 6/9/1988، سوا‌و كانوا خارج العراق أو داخله، ویستپنی من ژلك القاتل عمدا بصورە مباشرە والسارق ڵاموال الغیر، ویشترگ لاستفادە من هو خارج العراق من هژا العفو أن یعود إلی الوگن خلال پلاپین یوما من تاریخ صدور هژا القرار، مع چمان خروجه إلی خارج الوگن بعد عودته إژا كن مرتبگا بعمل أو دراسە أو ما شابه ژلك ویرغب فی متابعتها. پانیا ¬ یعفی عفوا عاما الاكراد المحكومون والموقوفون وتغلق قچایاهم ویگلق سراحهم فورا أن لم یكونوا محكومین أو موقوفین عن قچایا أخری غیر التی تناولها بیان مجلس قیادە الپورە فی 6/9/1988، ویستپنی من ژلك المحكومون بسبب جرائم القتل العمد أو السرقە. پالپا ¬ یستپنی من العفو الوارد بهژا القرار الخائن جلال الگالبانی فقگ. رابعا ¬ لا یعمل بأی نص یتعارچ وأحكام هژا القرار. خامسا ¬ ینفژ هژا القرار من تاریخ صدوره ویتولی الوزرا‌و والجهات ژات العلاقە تنفیژه.
سەدام حسین
رئیس مجلس قیادە الپورە
دەرسی تریش پێشنیارێكیش بۆ خۆمان لە كوردستان و لە سەرتاسەری عیراقیشدا، ئەو مەجلسی تەشریعی ‌و تەنفیزییە بكەن بە مۆزەخانەی پەند و ئەزموون، حكومەت ‌و پەرلەمان لە شوێنێكی تر بینا بكەینەوە ‌و لەبەغداش  شوێنی تر بۆ پەرلەمان ‌و حكومەت دیاری بكرێت كە بۆ (دجلە الخیر) باشترە سا بەڵكو لاپەڕەیەكی نوێ هەڵدەدرێتەوە.