.

11:32 AM - 23/09/2025

ئاری محمود قەرەداغی

 

لە کۆتایی هەفتەی پێشودا یەکەم دەوڵەتانی گروپی حەوت فەلەستینیان وەک دەوڵەت ناساند. ڕۆژی دووشەممە فەڕەنساش بەدوایدا هات.

 

یەکەم دەوڵەتانی گروپی حەوت کە دانیان بە فەلەستیندا نا: ڕۆژی یەکشەممە، بەریتانیا، کەنەدا، ئوسترالیا و پورتوگال، خاکەکانی فەلەستینیان وەک دەوڵەت ناساند. فەڕەنسا ڕۆژی دووشەممەش بەدوایدا هات. 

بۆ دەوڵەتانی گروپی حەوت کە بریتین لە فەرەنسا و بەریتانیا و کەنەدا، ئەمە کاردانەوەی ڕاستەوخۆیە بەرامبەر بە دۆخی شەڕ کە تادێت دراماتیکتر دەبێت لە غەززە. "ئەوان دەیانەوێت فشاری سیاسی بخەنە سەر ئیسرائیل و لە هەمان کاتدا ڕوانگەیەکی سیاسی لە شێوەی چارەسەری دوو دەوڵەتیدا پێشکەش بە فەلەستینییەکان بکەن". ئەمەش بەو هیوایەی زۆرترین کەس ڕوو لە ڕێکخراوی تیرۆریستی حەماس و ڕێکخراوە توندوتیژەکانی دیکە بکەنەوە. هەموو دەوڵەتانی گروپی حەوت نایانەوێت دان بە فەلەستیندا بنێن. ئەمریکا و ئیتاڵیا و ئەڵمانیا بە ئاشکرا نایانەوێت بۆ ئێستا ئەم هەنگاوە بنێن.

پەیوەندی مێژوویی بە ئیسرائیلەوە: ڕەتکردنەوەی ئەڵمانیا بۆ بەشداریکردن – هەروەک ئیتالیا کە ئەندامی گروپی حەوتە – پەیوەندی بە جەنگی جیهانی دووەم و بەرپرسیارێتی ئەم دوو دەوڵەتەوە هەیە لە بەرامبەر هۆلۆکۆستدا. هەر لەبەر ئەم هۆکارەش ئەڵمانیا یەکێک بووە لەو وڵاتانەی لەو کاتەوە بەهێزترین پشتیوانی ئیسرائیلی کردووە.

 

کاردانەوەی ئیسرائیل بەرامبەر بەو دانپێدانانە: 

ئیسرائیل هەڕەشەی بەرپەرچدانەوەی کردووە ئەگەر دەوڵەتانی دیکە دان بە فەڵەستین بنێن. ئیسرائیل هیچ کاریگەرییەکی ڕاستەقینەی بەسەر ئەو وڵاتانەدا نییە کە ئێستا دەیانەوێت بە فەرمی دان بە فەلەستیندا بنێن. جگە لەوەش، تەنانەت لە ئیسرائیلیشدا، دەوترێت، ئەوە دەزانرێت کە دانپێدانانی سیاسی لە سەر زەویدا گرنگییەکی پراکتیکی کەمی هەیە. بەڵام ئەوەی سەرکردایەتی ئیسرائیل بێزار دەکات ئەوەیە کە دەوڵەتە گرنگەکانی ڕۆژئاوا کە پێشتر دۆستی ئیسرائیل بوون، ئێستا خۆیان دوور دەخەنەوە و هەر بۆیە ئیسرائیل زیاتر لە سیاسەتی جیهانیدا گۆشەگیر دەبێت.

 

سەرکەوتنی دیپلۆماسی:

ئەو ڕاستییەی کە زیاتر لە 150 دەوڵەت لە هەموو ناوچەکانی جیهانەوە فەلەستینیان وەک دەوڵەت ناساندووە، سەرکەوتنێکی دیپلۆماسییە، بەو پێیەی کە ئەمەش ڕێژەی دانپێدانانەکەی نزیکەی لەسەدا 80 نیشان دەدات، بەپێی وتەی ئەندرێاس مۆلەر، پرۆفیسۆری مافەکانی مرۆڤ، یاسای نێودەوڵەتی گشتی و یاسای نێودەوڵەتی لە زانکۆی بازل لە سویسرا. مۆلەر دەڵێت: "دانپێدانان وەک دەوڵەت بەو مانایەیە کە فەلەستین دەتوانێت بە شێوەیەکی فەرمی باڵیۆزخانە لە دەوڵەتانی دانپێدانان دابمەزرێنێت و کارمەندانی دیپلۆماسی بۆ ئەوێ بنێرێت. ئەمەش دەبێتە هۆی بەرزکردنەوەی ئاست".

 

ڕۆڵی دانیشتوانی فەلەستین:

خەڵکی فەلەستین هیچ دەرفەتێکیان نییە لەم پرۆسەیەدا قسەیان هەبێت، هەرچەندە پەیوەندی بە دانپێدانانی دەوڵەتبوونی خۆیانەوە هەیە، مۆلەر ڕوونی دەکاتەوە. "دانوستاندن و پەیوەندییەکان لەسەر سەرانی فەلەستین بەڕێوەدەچن، چونکە ململانێکان کاریگەریی جیۆپۆلەتیکی گەورەی هەیە".

 

 

 

گرنگی دانپێدانان بۆ دانیشتوانی ناوچەکە:

برینەکان زۆر قووڵن لە نێوان هەردوو دانیشتوانی فەلەستین و ئیسرائیلدا. چارەسەرکردنیان پێویستی بە دانوستانێکی ڕاستەقینە و پێشنیاری ڕاستەقینە دەبێت بۆ چارەسەرکردن. پرۆفیسۆرەکە دەڵێت ئەمە بە دانپێدانان بەس نییە. بەڵام "من وا گریمانە ناکەم کە تەنها دانپێدانان دابەشبوونەکە قووڵتر بکاتەوە، چونکە تەحەددیاتی شەڕی ڕۆژانە زۆر قووڵترە."