.

08:45 PM - 16/01/2022

MEDIA MOGULS
مۆگوڵ واتە کەسێک کە خاوەنی هێزێکی زۆر و کاریگەر و سامانێکی زۆر بێت. لە ڕوانگەی بازرگانیەوە، مەگوڵ زۆر جار پەیوەندی بە کەسێکەوە هەیە کە دەستی بەسەر کۆمپانیا یان پیشەسازیدا زاڵ بێت.
-     کەسێک کە هێز و کاریگەرییەکی زۆری هەیە لە دنیای ڕۆژنامەگەری یان سیاسەت و سەرگەرمی یان هەواڵدا ئەو کاریگەرییە لە ڕێگەی میدیا جەماوەرییەوە وەک تەلەڤزیۆن و ڕادیۆ و ڕۆژنامە و ئینتەرنێت بە موگوڵی میدیا دەناسرێت.
-    - هەروەها ناسراوە بە خاوەنی میدیا، یان دەزگای ڕاگەیاندن کە ئاماژە بە بازرگان یان بازرگانێکی سەرکەوتوو دەکات کە کۆنتڕۆڵی دەکات، لە ڕێگەی خاوەندارێتی کەسییەوە یان لە ڕێگەی پێگەیەکی زاڵەوە لە هەر کۆمپانیایەکی پەیوەندیدار بە میدیا یان کۆمپانیایەکی کۆمپانیا، میدیا کە لەلایەن زۆر کەسەوە.
The world‌s Media Moguls and What They Really Control:
    لیستەکانی میدیا مۆگولسی جیهانی بەڵام سنوردار نەکراوە بۆ ئەمانەی خوارەوە:
•    David Barclay and Frederick Barclay

ئەوان لە پێشینەی میدیاکارانی بەریتانیان. پەڕاوگەی هەڵوەشاو یان بریتین لە پرێس هۆڵدینگس کە خاوەنی (دەیلی تێگراف) و (یەکشەممەی تەلەگراف) و هەروەها گۆڤاری (هونەری بینەر و ئەپۆلۆیە).

 
        بەرژەوەندیەکانیان لە سەرووی ڕۆژنامەکانەوە درێژ دەبێتەوە و هۆتێلی ڕیتزی لەندەن دەگرێتەوە، بازرگانی فرۆشتنی سەرهێڵی ڕاستەوخۆ و کۆمپانیای گەیاندن یۆدێل. ئەوان کاتی خۆیان لە نێوان مۆناکۆی بێ باج و دوورگەی کەناڵی بریقو دابەش دەکەن.




•    Silvio Berlusconi

 
            سیلڤیۆ بێرلوسکۆنی ئیتالی  یەکەم کاری فرۆشتنی پاککەرەوەی کارەبای بوە. دوای وەرگرتنی پلەی یاسا دەستی بە پیشەی فەرمی خۆی کرد لە بواری بیناسازیدا بەڵام لە ساڵی 1973 چووە ناو جیهانی میدیاوە کاتێک کەنالێکی تەلەڤزیۆنی ناوخۆیی دەستپێکرد: تێمیلانۆ .ئەو بەم زووانە بەرزبۆوە بۆ ئەوەی ببێتە بەهێزترین کۆمپانیای پەیوەندی بەکۆمەڵی وڵات، چونکە کۆمپانیاکەی گەشەی کرد بۆ ئەوەی ببێت بە میدیاسێت. بێرلوسکۆنی کۆنترۆل کردنی پشکێکی هەیە لە فینڤێست، کۆمپانیای هەڵگری میدیاست، و باکەکە لەگەڵی دەوەستێت

.
 
            فینڤێست هەمەجۆری سامانی میدیا هەیە. ئەم گرووپە تەنیا بەشی هەرە زۆری میدیاست نییە کە ئێستا خاوەنی سێ کەناڵی تەلەفزیۆنی ئیتالی و دوو وێستگەی تەلەفزیۆنی ئیسپانی و ماڵپەڕە جۆراوجۆرەکانی هەواڵ و ڕابواردن و وەرزشییە هەروەها کۆنترۆلی بڵاوکەرەوەی کتێب ئارنۆڵدۆ مەندۆردی سەرنووسەر و تیترۆ مانزۆنی میلان دەکات.

•    Mark Zuckerberg

هەرچەندە مارک زوکەربێرگ بەردەوام لە ئازاردایە بۆ ئەوەی سوور بێت لەسەر ئەوەی فەیسبووک تەکنەلۆجیایە نەک کۆمپانیایەکی میدیایی، بەڵام نکۆڵی لەو تۆڕە کۆمەڵایەتیە ناکات کە لە ساڵی 2004 دایمەزراندووە کاریگەرییەکی زۆری هەیە لەسەر دیمەنی میدیایی جیهان. فەیسبووک تەنانەت دەستی کردووە بە دروست کردنی ناوەڕۆکی ڕەسەن لە ڕێگەی فەیسبووک وۆچەوە، خزمەتگوزاریەکی ڤیدیۆیی ڕاستەوخۆ کە لەلایەن تۆڕە کۆمەڵایەتیەکانەوە دابین کراوە

.

 ئینستاگرام کە خاوەنی فەیسبووکە لەگەڵ ڕێکخراوە دەرەکیەکانی وەک ئێم تی ڤی و مێریدیس کاری کردووە بۆ دروستکردنی ناوەڕۆک بۆ بەرنامەی ڤیدیۆی ستوونی IGTV. لەو شوێنەی کە ئێمە وەستاوین زوکەربێرگ کە بەهای 73.2 بلیۆن دۆلارە (58.2 ملیار دۆلار)، بە دڵنیاییەوە موگوڵێکی میدیاییە.
•    Jack Ma

         جاک ما ئاکا ما یون بە خێرایی بووە بە پێشەنگی میدیای گەورە. لە ساڵی 1999 دامەزراوە، ئالیبایبای سەرکەوتووی ئێستا هەموو شتێک لە خزمەتگوزارییەکانی پارەدانی ئەلکترۆنییەوە بۆ کۆمپیوتەری هەوری و بزوێنەری گەڕان لە خۆ دەگرت. گروپەکە چەند ساڵێکە ناوەڕۆکی جۆراوجۆر بەرهەم دەهێنێت

.

سامانی میدیای ئێستا لە گەورەترین ستۆدیۆی فیلمی چینەوە بە داهاتی گرووپی ئەلیبی پیکچەرز بۆ ئەلیموسیک کە خاوەنی چەندین خزمەتگوزاری ڕاستەوخۆی مۆسیقایە. ئەلیبابا هەروەها بەشی کرد بۆ نامەی ڕاستەوخۆ و خزمەتگوزاری ئیمەیلی هەیە بە ناوی عەلیمەیڵ.





•    Oprah Winfrey


دۆبلاژی "شاژنی هەموو میدیا"، ئۆپرا وینفری تاکە ئافرەتی ڕەنگاوڕەنگە کە لە دەورەکەماندا تایبەتمەندی هەیە و یەکێک لە چەند تەلەڤزیۆن و فیلم و گۆڤارێکی تەواو دروستکراو وینفری یەکەم کاری تەلەفیزیۆنی خۆی لە ناوەڕاستی 1970کان و بەرنامەی قسەکردنی ئیپۆنیمۆس لە ساڵی 1984 بەرزکردەوە کە ناوبانگە جیهانییەکەی چیمەنتۆی کرد

.

لە ڕێگەی کۆمپانیای بەرهەم هێنانی هارپۆ، وینفری کە بەهای 2.6 ملیار دۆلارە (2.1 ب ن)، ستۆدیۆیەکی فیلم و تۆڕی میدیایی دامەزراندووە و لە ساڵی 2011 ئەستێرەی تەلەڤیزیۆنیی گەورە تۆڕی ئۆپرا وینفری (OWN) ی دەستپێکرد، کە لەگەڵ کۆمپانیای دیسکۆرس هارپۆ بەشداری دەکات، هەروەها گۆڤاری ئۆپرا بە هاوبەشی لەگەڵ هارست.









•    Bruce Gordon


ڕوپەرت موردۆک لەوانەیە مۆگولی میدیای پێشەنگی ئوسترالیا بێت، بەڵام بروس گۆردۆن بە دوەم دادەنرێ. فرە ملیۆنێرە خۆ دروستکەرەکە، کە دەستی کرد بە کارکردن لەسەر فرۆشتنی میوەی بازاڕی باوکی، خاوەنی کۆمپانیای وین، گەورەترین تۆڕی تەلەفزیۆنی هەرێمی تایبەت بە جیهانە، وە یەکێک لە خاوەن پشکە گەورەکانی کۆمپانیای نۆ ئینتەرتینمنت.

گۆردن کۆنترۆڵی هەیە لەسەر ژمارەیەکی کاریگەر لە سەرمایەکان. ئەوان بریتین لە کەناڵی تەلەفزیۆنی وی ئێن وی ئۆسترالیا و ڕادیۆکان و بەرهەمهێنەری ناوەرۆک کراوفۆرد پرۆداکشنز و نۆ نێتۆرک تیڤی و ڕۆژنامەی جۆراوجۆر لە سیدنی مۆرینگ هیرالد و سنەوە بۆ بریسبان تایمز و گۆڤارە بەکاربەرەکان و وێب.
•    Reed Hastings

بازرگانی ئەمریکی ڕید هەستنکس لە ساڵی 1997 کۆمپانیای نێتفلیکس دامەزراند، چاودێری گواستنەوەی لە بازرگانی بەشداری DVD بۆ خزمەتگووزاری پێشەنگی ڕاستەوخۆی جیهان دەکات، کە لە ئێستادا 148 ملیۆن بەشداربووی پارەدراو لە سەرانسەری جیهاندا شانازی دەکات. هەیتینگەس، کە بەڕێوەبەری کۆمپانیا و سەرۆکە، هەروەها گەورەترین خاوەن پشکە تاکەکەسییەکەیە.

نێتفلیکس بووە بە یەکێک لە بەرهەمهێنەرە سەرەکیەکانی نێوەڕۆکی جیهان، کە ملیارەها دۆلاری لە بەرنامەڕێژی ڕەسەندا ھەیە. کۆمپانیاکە ساڵی پار 15.8 بلیۆن دۆلاری دەستکەوتوە.




•    Bob Iger

بەڕێوبەری کۆمپانیای والت دیزنی لە ساڵی 2005ەوە، بۆب ئیگێری جێبەجێکاری چەند ملیۆنێری ئەمریکیش بووە بە خاوەن پشکەکانی ژمارە یەکی گروپەکە. دیزنی زۆر گەوری بوو لەژێر سەرکردایەتی ئیگەر، دەستکەوتنی ماڕڤڵ ئینتەرتینمنت، لوکاسفیلم و بەم دواییانە، پشکی شێری سەدەی 21 فۆکس.
 
سەرمایە نوێیەکان زیادیان کردووە بۆ سەر نیشانە سەرەکیەکانی وەک ستۆدیۆی فیلمی واڵت دیزنی پیکسار و پارکە بابەتیە زۆر خۆشەویستەکانی گروپەکە و سەیرانگاکانی جیهان و کەناڵە تەلەفزیۆنییەکانی وەک ئەی بی سی و نەتەوەیی جوگرافی دیزنی هەروەها پشکی سەرەکی هەیە لە گروپی ئەندەمۆڵ شاین، ئی ئێس پی ئێن، ویس میدیا، ژیان و تۆڕی مێژوو.

هەرێمەکان زۆرترین کۆمپانیای میدیاییان هەیە:
•    United States
    AT&T Entertainment Group (DirectTV)
    Alphabet Inc.
    Comcast
    The Walt Disney Company
    Facebook
    Charter Comm.Inc.
    News Corp. Ltd./ 21st Century Fox
    Apple Inc.
    National Amusements: Viacom,CBS
    Amazon.com Inc.

•    United Kingdom
    News Corp.
    BBC
    ‘ITV‌
    Channel 4 Television Corp.
    Sky UK ( Comcast)
•    South Korea
    Donga IIbo
    Hankook IIbo
    Chosun IIbo
    MBS
    KBS1 and 2
•    Canada
    Ontario‌s
    Tele-Quebec
    Bloomberg
    CBC News
    The Athletic
•    India
    India TV
    ABP News
    Zee News
    Aaj Tak
    NDTV

References:
https://www.yourdictionary.com
https://www.investopedia.com
https://www.lovemoney.com
https://www.statista.com
https://www.basicplanet.com







ئامادەکردنی :
ساڵح فەتاح
ئیسماعیل عزیز
راوێژ جەمال
شاڵاو حسن