.
10:55 PM - 04/04/2020
ئەردەڵان عەبدوڵڵا
ڤایرۆسی کۆرۆنا کە لەئێستادا تەواوی جیهانی خستۆتە لەرزین، جگە لە نەخۆشیش، هەژاریی و بێکاری لەگەڵ خۆی دەهێنێت. بەهۆی ئەوەی هێشتا مرۆڤایەتی نەیتوانییوە دەرمانێک دژی ئەم ڤایرۆسە کوشندەیە بدۆزێتەوە، تاکە دەرمان بۆ رووبەروبوونەوەی ، خۆ زیندانیکردنە لە ماڵەوەو تێکەڵنەبوونی خەڵکە، ئەمەش مانای لاواز بوون هەندێکجاریش شکستهێنانی کەرتێکی زۆری ئابووری بەتایبەتی " بیناسازیی، گەشتیاریی، رێگاوبان دروستکردن وبەشێکی زۆری پیشەشازیی" لەمەشدا یەکەمین چین کە زەرەمەند دەبێت، چینی هەژار و کرێکارانی جیهانن بەتایبەتی ئەوانەی کە دەبێت رۆژانە کار بکەن دەنا لەبرساندا دەمرن. لەئێستاشدا تەواوی کارگە و کەرتە ئابوورییەکان یان بەتەواوەتی داخراون یان چالاکیان سنووردارکراوە، ئەمەش ژیانی ئەوانی خستۆتە بەردەم مەترسییەکی گەورەوە کە هیچی لە ڤایرۆسەکە کەمتر نییە.
بە پێی راپۆرتێکی رێکخراوی " کاری نیودەوڵەتی" بێت، بەهۆی ڤایرۆسی کۆرۆناوە، رەوشی کرێکاران و بێکاران زۆر نارەحەتر دەبێت و پێدەچێت بەهۆی ئەم کارەساتەوە، نزیکەی 25 ملیۆن کەس لە جیهاندا بێکار بن. ئەمەش هێندەی تر ژمارەی بێکارانی جیهان زیاتر دەکات، ساڵی 2019 ژمارەی بێکارانی جیهان 188 ملیۆن کەس بووە، ئەمساڵ سەرو 25 ملیۆن کەسی تری بۆ زیاد دەبێت.
هەر لەو راپۆرتەدا هاتووە، کە ڤایرۆسی کۆرۆنا کاریگەری ئێجگار خراپی دەبێت لەسەر ژیانی کرێکاران، بەهۆی کەمبوونەوەی هەلی کارو زەرەری کارگەکان، ئەمەش وادەکات کە داهاتی کرێکارانیش کەمبێتەوەو پێدەچێت زەرەری زۆر لەداهاتی کرێکاران بکەوێت وا مەزندە دەکرێت کە لە نێوان 860 ملیارد دۆلار بۆ 3.4 ترلیۆن دۆلار ، زەرەر بەر داهاتی کرێکارانی جیهان بکەوێت. ئەمەش وا دەکات کە لەنێوان 8 بۆ 35 ملیۆن کرێکاری جیهان، بەرەو هێڵی هەژاری بچن. هەرچەندە لەسەرەتای ئەمساڵدا وا پێشبینی دەکرا، کە رێژەی هەژاری لە جیهاندا کەمتربێتەوە، بەڵام لەئێستادا هەموو هیواکان بۆ کەمکردنەوەی هەژاریی لە جیهاندا لەناوچوون.
هەر لە راپۆرتەکەی رێکخراوی کاردا هاتووە، ڤایرۆسی کۆرۆنا لە تەنگەژەی دارایی ساڵی 2008 و 2009 خراپترە، چونکە ئەو تەنگەژەیە بووە هۆی بێکاربوونی 22 ملیۆن کەس لەجیهاندا، بەڵام ئەم ڤایرۆسە دەبێتە هۆی بێکاربوونی خەڵکی زیاتر.
لەماوەی پێشوودا کەناڵی بی بی سی بەریتانی، راپۆرتێکی لەبارەی رەوشی هەژارانی هیندوستان بڵاوکردەوە، بەراستی تراژیدیاییەکی گەورە بوو. بە هەزاران کەس لە شاری نیودەلهییەوە بە کۆمەڵ کۆچیان دەکرد بۆ گوندەکانیان، ئەمجارەیان نەک لەترسی ڤایرۆسی کۆرۆنا بگرە لە ترسی ڤایرۆسی " برسێتی و بێکاریی". بەشێکی زۆری ئەو کرێکارانەی کە رۆژانە کار دەکەن، لە ئێستادا بەهۆی پەککەوتنی بەشێکی زۆری کەرتی ئابوورییو کەرەنتینەکردنی خەڵکی، هیچیان دەست ناکەوێت و ناچار دەبێت بگەڕێنەوە بۆ گوندەکانیان. کرێکارێکی هەژار بە کەناڵەکەی راگەیاند: لێرە گەر ڤایرۆسی کۆرۆناش نەمانکوژێت ، ئەوا برسێتی دەمانکوژێت.
بەداخەوە چ جەنگەکان و چ کارەساتە سروشتییەکان و چ نەخۆشییەکان، یەکەمین گورزی خۆیان لە جەستەی هەژاران دەدەن، لەکاتێکدا ئەوانیش هێندە لاوازن کە بەرگەی ئەم هێرشە دڕندانەی سروشت و مرۆڤ ناگرن. ئەم ڤایرۆسەش بە پلەی یەکەم پەلاماری جەستەی ئەوان دەدات، گەر لەرێگەی خۆشیەوە نەیانکوژێت، ئەوا بەشێوەیەکی تر دەیانکوژێت.
سەرچاوەکان:
ILO: 25 Millionen Arbeitsplätze weltweit durch COVID-19 bedroht.www.ilo.org
نزوح جماعي من العاصمة الهندية "هربا من الجوع لا الوباء". بی بی سی. عربي
لە تۆڕە کۆمەڵایەتیەکان شەیری بکە
