.

10:34 PM - 08/03/2023

کەسێک کە بەر لەهەر کەسێکی تر شایانی سڵاو ورێزگرتنە لە هەشتی مارت هەڤاڵ و خاتوو هێرۆ خانە، بۆیە سڵاوی گەرم لە هێرۆخان ، بۆ بەرواری هەشتی مارس و هەموو بەروارەکانی خەباتی فەرهەنگی  و میدیایی و ئینجا خەباتی سیاسیی و پێشمەرگایەتی و شۆرشگێریشی لەو لاوە بوەستێ . بەم بۆنەیەوە ئەم وتارە ئەرشیفییە دادەنێمەوە کە لە کتێبی مەسەلەی توتنەکە بەشی پێنجەمیش بڵاوبۆتەوە.

سیاسەت وەك چنینی فەرشی ئایندە

ستران عەبدوڵلا

لەناو سیاسەتی كوردستانیدا رەوتی زاڵ سیاسەتی پیاوانە لەبیركردنەوە‌و بڕیاردران‌و جێبەجێكردنە. ڕەنگە بەشێكی ئەمە بۆ دۆخی دژواری بزووتنەوەی كوردایەتی‌و قاچاغبوونی سیاسەت لە ناوچەیەكی نادیموكراتی وەكو رۆژهەڵاتی ناوەڕاست بگەڕێتەوە، بەشێكی بۆ خاوی گەشەی كۆمەڵایەتی‌و دواكەوتوویی لەمەوپێشی كوردەواری. بەڵام فاكتەری دیكەش هەن كە پەیوەستن بەوەی دەستەبژێری پیاوانی سیاسەتی كوردی حەزیان لێیە ئەم رێوشوێنە لە سیاسەت وەك خۆی بێ دەستكاری بهێڵنەوە، چونكە زامنی مانەوە‌و بەردەوامییە بۆ رۆڵ‌و پێگەی خۆیان. ئاخر فاكتەرەكانی پێشتر باسیان كرا قەت نەبوونە مایەی پاشەكشێ لە سیكتەرەكانی كۆمەڵایەتی‌و فەرهەنگی، نەبوونە مایەی دواكەوتنی ژنی كورد لە كایەی پێشمەرگایەتی‌و تێكۆشانی سیاسیی دا. كەچی ئامادەگی ژنانی كورد لە كایەی بڕیار‌و بەشداری چۆنایەتیدا هیچ نەبێ بەقەدەر قوربانیدانی ئەو ژنانە نەبووە كە لەو رەوتەدا بەشداربوون. ئەم واقیعە نابەرامبەرە تا ئێستا هیچ هەوڵێكی سیستمی كۆتا نەیتوانیووە قەرەبووی بكاتەوە. قوربانی پیاوان لەم مەیدانەدا چەند كەڕەت گەورەتر دەكرێت‌و بەو هەموو زۆریەشیانەوە هێشتا دەسكەوتی ناو خەبات بەشیان دەكات، لێ هی ژنانی بەشدار بچووك نیشان دەدرێت.

*****

لەم ژینگەیەدا رۆڵێ هەڤاڵ هێرۆ ئیبراهیم ئەحمەد تەواو جیاوازە لە حزور‌و لە ستایلی كاركردن‌و رۆڵگێراندا. ناهەقەیە هۆكاری ئەم رۆڵە هەر بۆ بنچەی سیاسیی‌و كۆمەڵایەتی بگێردرێتەوەو كەسایەتی عیسامی ئەو لەو بنچەیەدا كورت بكرێتەوە. بێگومان واقیعی ئەم بنچە كۆمەڵایەتی‌و سیاسییە وەكو ئەندامێكی خێزانی پایەداری مامۆستا برایم ئەحمەد‌و هاورێیەتی ژیان‌و خەباتی هەڤاڵ مام جەلال واقیعێكە جێی شانازییە‌و لە زۆر هەوراز‌و نشێوی ژیانی سیاسیماندا هەڤاڵ هێرۆ بە بەراورد بە زۆرێك وەفادارترینی ئەم بنچە‌و ژینگەیەش بووە، بەڵام هێرۆخان بونیاتنەری ستایلی تایبەتی  بوو كە دەكرێ بە ستایلی خۆی لە حزور‌و بەشداریكردن‌و رێبەرایەتیكردن لەناو سیاسەتی كوردستانیی‌و لەناو كوردەواری چوار دەیەی رابردوو بناسرێتەوە. ئەوە كە وەفاداری رەوتی شۆرشگێرانەی بنچەی كوردایەتی خۆی بێت‌و خاوەنی ستایلی ژنانەیە لە سیاسەت‌و لە رۆڵی كۆمەڵایەتی‌و فەرهەنگی دا عیسامێتی هێرۆخان‌و قاڵبوونی لەناو دژوارییەكانی كوردستان دەردەخات بە جۆرێك هاوسەنگی بكات. لەبەر ئەمەیە ئەوی بەرخوردی ڕاستەوخۆ لەگەڵ چالاكی‌و بزاوتی وی دا دەكات لە هەندێك وێستگەدا ستایلی ژنانە‌و رۆڵگێرانێكی جیاواز دەبینێ‌و هەست پێدەكات.

هێرۆخان وەك هەڤاڵێكی رەوتە گشتییەكەی ناو هەڤاڵێتی هەزاران تێكۆشەری یەكێتی دەردەكەوێت. بەڵام ستایلی ژنانە لەناو ئەم فەزا پیاوانەی ناو یەكێتی‌و ناو كۆی بزووتنەوەی سیاسی كوردستاندا بە ئاشكرا دەدرەوشێتەوە. كەمترین بەریەككەوتنی لەم كایەدا، ئەگەر رووشی دابێت، هی ئەوەیە رەوتی باو لە سیاسەت‌و ململانێ‌و پێ سەلماندن لەناو فەزای گشتی كوردستاندا رەوتێكی پیاوانە بووە. مەرج‌و یاساكانی یارییەكە پیاوان دایانناوە‌و بۆ خۆیان دایانناوە، ستایلی جیاواز كەمترین دەرفەتی پێ دراوە. ئێستا كە بە كارەكتەری هێرۆخان ئەم ستایلە حزور تۆمار دەكات لە رەوتی بزاوتندا بەرخوردی پیاوانە دەخوازێت هەر بە فەرهەنگی پیاوانە شرۆڤە‌و رەفتاری لەگەڵ بنوێنێ. 

لەبەرئەوە تایبەتمەندی حزوری هێرۆخان لەم ژینگە رۆژهەڵاتیەدا، تەنانەت لەناو حزبێكی سۆشیال دیموكرات‌و بەبنچەدا چەپیشدا، جێی سەرنجی نێوەندەكانی دەرەوەیە كە چاودێری رەوتی گەشەكردنی بزووتنەوەی سیاسی لە كوردستان دەكەن. لە باكوور‌و رۆژئاوا حزوری ژنانە دەبینرێت‌و لە باشووری كوردستانیش ستایلی ئامادەگی تایبەتی هێرۆخان كە سەركەوتنەكانی ئیلهام بەخشن بۆ ژنانی تێكۆشەری ناو یەكێتی‌و ناو كۆمەڵی كوردەواریش، مۆدێلێكی‌ پێشكەوتووە.

*****

دەبێ لەم چوارچێوەیەدا سەیری رێزگرتنەكەی پاپا‌و نوێنەرایەتییەكەی لە رێكخراوی (ئەسیس پاكس ئینتەرناسیونال) بكرێت كە تەنها رێزگرتن نییە لە خەبانیگێرێكی سیاسیی، یان چالاوانێكی مافی مرۆڤ ‌و دادی كۆمەڵایەتی لە كوردستان‌و عیراقدا. بەڵكو رێزگرتنیشە لەم ستایلە تایبەتییەی سیاسەت كە زۆرتر‌ لە ناوچەكەی ئێمەدا سیاسەتی كاتیی و كورت مەودا ‌و رۆژ بەرێكردن بووە. شێوازی ‌كاری هێرۆخان لە بواری منداڵپارێزی‌و خزمەتی منداڵانی بێ سەرپەرشت، خزمەتی مافی مرۆڤ‌و كەمینە ئاینییەكان، لەوەش گرنگتر، بۆ ئایندە، خزمەتی بواری فەرهەنگی‌و رۆشنبیریی‌و یادەوەری نەتەوەیی گەلی كوردستان‌و ئازارەكانی (مۆزەخانە، ئەرشیف، دەستنووسەكان، یادكردنەوە‌و سەروەركردنی كۆی تێكۆشانی گومناوان لە ژن‌و پیاوی كوردستان (لە مەستورەی‌ ئەلادەلانییەوە تا تۆفیق وەهبی‌) شێوەكارێكی نەرم‌ونیان‌و دوورمەودایە كە درەنگتر ئەسەر‌و كاریگەری دەردەكەوێت. وەك چنینی بەسەلیقە‌و هێمنانەی فەرشی ئایندەییە بۆ كوردستان. 

سەرەتای نەوەدەكان كە سیاسەت لە كوردستاندا چەك‌و قەرەباڵەغی بوو، پرۆژەی ستراتیژی منداڵپارێزی (پرۆژەی‌ منداڵانی‌ سەرشەقام‌و كازیوە‌و زۆری‌ تر) دێتە بوون كە ئێستا مندڵانی پەروەردەی ئەو بوارە گەورە‌و خزمەتگوزاری وڵاتی خۆیانن.  لە نەوەدەكاندا كە میدیا هەر شەڕ‌و شۆری تەسكی حزبایەتییە، خاك دەبێتە تەسەلا بۆ ئایندەی نیشتمانێك كە مێژووی جوڵانەوەكەی كۆنترە لە مێژووی حزبەكانی. لە غیابی چاپ‌و چاپەمەنیدا پرۆژەی دەستنووسەكان تێپەڕینی بەرهەم‌و داهێنانەكانە بە كونە دەرزی فەوتان‌و مانەوە دا.

هاندانی هونەری دراما‌و هونەری شێوەكاری (گەلەری‌ زاموا بۆ نموونه) ‌دەبێتە جێی تێروانین‌و بایەخپێدانی هێرۆخان. لە وەختێكدا گەمارۆی دونیا بە دۆست‌و نەیارەوە لەسەر كوردستان هەیه،‌ دەنگ‌و ڕەنگی كورد لە ئاسماندا (كوردسات) ێكە وەك دەورانی كامێرامانی شاخ واقیعی تێكۆشانی سیاسیی، فەرهەنگی‌و كۆمەڵایەتی كوردستان دەگوازێنەوە.

ئەمانە دیمەنی چنینی بە حەوسەڵەن بۆ خزمەتی ئایندە كە وێستگەی هەوڵەكانی بۆ ڕاگرتنی بەڵانسی یەكێتی لە پاش نەخۆشی هەڤاڵ مام جەلال هیچ كام لەم پرۆژانە راناوەستێنن. پێچەوانەی زۆر پرۆژەی تری خزمەتكردن كە هاتن‌ و لاچوون.

ئەم پرۆژانە دوور لە چاوی‌ میدیا‌و رووماڵی‌ سیاسییانە هاتن‌و گەشەیان كرد، لە لایەن خانمێكەوە ئاواكراون، كە خۆی‌ خاوەنی‌ دەزگایەكی‌ میدیاییە، كەچی‌ كەمترین فۆكسی‌ خستۆتە سەر تا پرۆژەكان نەشونمیان كرد و نەدەكرا دارچناری‌ بەرزیان نەبینرێت.

رێزگرتن لەم تێكۆشەرە خزمەتگوزارە، رێزگرتنیشە لە كوردستانێك دەمێكی‌ زۆر ویستیان حاشای‌ لێ‌ بكەن‌و هەشە، ویستیان وای‌ بناسێنن كۆمەڵێكی‌ پەراوێزە‌و هی‌ ئەوە نییە سوچێكی‌  جیهان بە كاری‌ ئینساندۆستی‌ خۆی پڕ بكاتەوە. هەروەها رێزگرتنیشە لە بەهای هاوبەشی‌ مرۆڤایەتیی‌ لە كوردستان یان لە هەر شوێنێكی‌ جیهاندابێت.

رێزگرتنە لە كوردستانێك كە جگە لە خەبات و تێكۆشانی، جگە لە رۆڵی شارستانیی و دیرۆكی دەتوانێت ژنی نموونەو ستایل جیاوازیشی هەبێت.

ساڵی بیست‌و شەشەم ژمارە: (7173) هەینی و شەممە 20-21/1/ 2017