.
04:59 PM - 06/10/2021
لەبەر ئەم هۆكارانە، دەنگدان بەرپرسیارێتییەكی زۆر گرانە
ستران عەبدوڵلا
ئەم هەڵبژاردنە بۆ كوردستان چارەنووسسازە. دەزانم ئێستا دەڵێن جا ئەمە ناونیشانی هەموو هەڵبژاردنێك و هەموو كەمپینێكی سیاسییە، بەڵام ڕاستێكەی ئەم هەڵبژاردنە هەر بە ڕاستی چارەنووسسازە. بۆ هاوپەیمانی كوردستان، بۆ كوردستان و عیراقیش.
-----
کورسییەکی کەمتری تۆ، كورسییەكی زیاتری نەیار
-١-
دەنگدان بەرپرسیارییەكی گەورەیە چونکە خۆت بڕیاری لێ دەدەیت. دەنگدان پابەندێتییە ، بەپێچەوانەی بیركردنەوەی باوەوە.چونكە مرۆڤەكان لەكاتی دیكتاتۆری و سەركوتدا بەرپرسیارێتی ناكەوێتە سەرشانیان. بەڵام لە دیموكراسیدا بەرپرسیارێتیان دەكەوێتە سەرشان.
چونكە مرۆڤ لە دەنگدان و دەنگنەدانی بڕیار دەدات. بایكۆتی ئەو دەنگی نەیارەكەیەتی. دەنگ بە خەسارچوونی ئەو لە قازانجی نەیارەكەیەتی .
ئەمە بە ئاشكرا لە یەكەم هەڵبژاردنەوە دەركەوت . لەوێوە یەكەم دەرسی دیموكراتی هەڵبژاردنمان وەرگرت. یاسر عەرەفاتی رەحمەتی قسەیەکی بەناوبانگی ھەبوو کە دیموكراتی قۆناغی خەباتی چەكداری ناو نابوو دیموكراتیی چەكدار. یەكەم هەڵبژاردنی كوردستان كە دوای راپەڕین لە (١٩-٥-١٩٩٢) كرا لە هەلومەرجێك بوو خەڵك هەمووی چەكدار بوو. لەگەڵ ئەوەشدا گەلەكەمان بە جۆشو خرۆشێكی زۆرەوە بەشداری تێدا كرد. ھەر لەوێ بۆ یەکەم جار ئاشنای دەنگدان و دیموكراتی بووین. هەروەها ئاشنای یەكەم تەزویری پارتی بووین كە ئیتر بووە فەرهەنگێكی پارتی لە هەموو هەڵبژاردنێكدا و بەم پیرییەش ئەو خوی شیرییەی پێ تەرك ناكرێت..
لە یەکەم تاقیكردنەوەی بایەخی دەنگ و كوردسیی بەم شێوەیە دەرچووین..
ھەر ئەو کات، ساڵی ١٩٩٢، بەرێزێكی پارتی ئاکامی وەك یەکی یەکێتیی و پارتی ناو نابوو فیفتی فیفتی كە دوایی خۆشی پارتی گەلی داخست و گەڕایەوە باوەشی پەنجاكەی پارتی و لە دانوستاندا دەستبەرداری ئەفسانەی زۆرینە و كەمینەی پارتی بەرامبەر یەكێتی نەدەبوو. گوایە «ئێكێتی »كەمتر لەپەنجای هێناوە. جا ڕاستە پەنجا خوشك و برای چل ونۆیە «49-50». بەڵام لە واقیعیشدا جیاوازی دوو كورسی دەردەخات و پارتی ئەمەی بۆ ئەوە سەپاند بە درۆ بڵێ زۆرینەم و خۆم حاکم و ئێوەش ئۆپۆزسێۆن بن.
-٢-
سەیری ژمارەكانی تر بكەن:
لە هەڵبژاردنەكانی دوای جیابوونەوەکان و كەرتبوونی یەكێتی:
یەكەم لە هەڵبژاردنی ساڵی ٢٠١٤:
کۆی ((18-24) كورسییەكانی یەكێتی و گۆڕان =42) و هی پارتی 38 كورسی بوو. دوای ئەوە كە رێككەوتنی یەکێتی و گۆڕان لە دەباشان كرا پارتی قەڵس ناھەق و ناڕازی بوو، دەیگوت بەجیا لەگەڵتان دادەنیشم، چونكە بە جیا ئەو دەبۆوە زۆرینە، بەڵام پێكەوە ئێمە و گۆڕان بە چوار كورسی لە پێش پارتییەوە دەبووین.
دووەم: لە ساڵی 2018 بۆ هەڵبژاردنی عیراق (پارتی (25) ھێنا تەبعەن بە خوی تەزویرەوە.
باقی کورسی کوردستان بێ برا ئیسلامییەکان، وابوو:
(4) نەوەی نوێ (5) گۆڕان) + 20 یەكێتی
ویەك کورسی هاوپەیمانی کۆی کورسی کورد لە دەرەوەی پارتی دەیکردە ٣٠ کورسی . كە ئەگەر زۆنی سەوز پەرت نەبوایە پارتی نەیدەتوانی یەكەمی بێ ركابەر بێت.
سێیەم: لە ساڵی 2018 بۆ هەڵبژاردنی كوردستان:
یەکێتی ٢١ کورسی
گۆڕان ١٢ کورسی و نەوەی نوێ کە لە منداڵدانی گۆڕان ھاتۆتە کایەوە ٨ کورسی
پارتیش ٤٥ کورسی جێی گومانی ھەبوو
کۆی کورسی یەکێتی و گۆڕان و ھی نوێش دەیکرد ٤١ کورسی. کە ئەم ژمارەیە نزیکی دەکردینەوە لە ھاوسەنگی ھێز.
جا دوای هەڵبژاردنەكان.
1-نەوەی نوێ لە كوردستان بوو بە دوو فراكسیۆن
2-لە بەغدا فراكسیۆنی نەوەی نوێ نەما و گۆڕانیش بوونە فراكسیۆنی یاخی كە لەدەست بەرنامەی سیاسی كاك نەوشیروان و بزووتنەوەی گۆڕانیش دەرچوون و تەوەللا بوون.
ئەم دەرس و وانە بە نرخانەی دیموكراسیی روون و ئاشكرایە. ئێمە كە بە تەنیا مافی دیموكراسی و مافی جیاوازی بەكار دێنین هەروا بە موجەرەدی و بێ هەڵسەنگاندن، ئەم مافە سەركەوتوو نابێ.
بە موجەرەدی و بێ هەڵسەنگاندن وا دەكات دڵمان ئاو بخواتەوە گوایە مافی دیموكراسیمان بەكارهێناوە. گوایە مافی ئازادی خۆمان بەكارهێناوە، بەڵام قازانجەكەمان چییە؟ پەرت بوون و دابەش و فەوتانی دەنگەكانمان لەلایەن كەسانێكەوە كە دوایی وەك هەڵم دەڕۆن و وەك بەفر دەتوێنەوە ، نایاندۆزینەوە تا سزایان بدەین و موحاسەبەیان بكەین.
-٤-
پەرت و کەرت و دەتوێنەوە
بەڵام بە پێچەوانەوە دەتوانین موحاسەبەی گەورەكان بكەین وەكو چۆن گوایە یەكێتیمان سزا دا، لەكاتێكدا سزای خۆمان دا و یەكێتیمان لاواز كرد و نەمانتوانی كەس بەهێز بكەین جگە لە پارتی.
حزبی بچوكیش لە گۆڕان بوونەوە و گۆڕانیان سزا دا ، بێ ئەوەی خۆشیان كەڵكێكیان هەبێ. كورسییەكانیان بە ئاسماندا دێت و دەڕوا و هیچیان پێ ناكرێ.
و ئێستا لە دیدگای بازرگانی و ھەراجسازی خۆیانەوە باسی فرۆشتنی كورسی سەركۆمار دەكەن.
بەو هەموو ئەزموونە تاڵەشەوە گوایە باسی كڕین و فرۆشتن دەكرێ، پرۆپاگەندەی وردە حزب و وردە سیاسی ئەوەیە درۆی فرۆشتنی حزبی گەورە دەكەن. ئەی بۆ باسی ئیمكانی كڕین و فرۆشتنی كاندیدانی گومڕاو و وردە حزب ناكەن؟
رێی تێدەچێ و سەفەقاتی تجاری لەوانە دەوەشێتەوە كە لە بازرگانییەوە هاتوونەتە ناو سیاسەتەوە، نەك لەوانەی بەرهەمی حزبی سیاسیی شۆڕشگێڕی خاوەن شەهیدن و پشتیان بە مێژوویەكی دوور و درێژ و جەماوەری سەدان هەزاری بەستووە. ئەو جەماوەرە كە چاودێرییان دەكات و دەتوانێت لێپرسینەوەیان لەگەڵ بكات.
ئەگەر ڕاست بێت شاخی گەورە هەرەس بێنێ، بۆچی پێتان وایە شێرە بەفرینەی بچووك و پڵنگی كاغەزین، وەكو هاورێ ماو دەیوت، یان قاقوشی و كۆلارەی پەیوەست بە تاڵە دزوی تەنكەوە وەك هاورێیانی شۆرجەی كەركوك دەیڵێن، ناتوێنەوە؟
-٥-
نموونە بۆ عیراق و كوردستان چۆنە؟
لە نموونەی گەلان و وڵاتانەوە دەبێ بزانین عیراق بە دەنگی پەرت و كاندید و ماندیدی بێ حزبەوە بەرەو كوێ دەڕوات؟ نموونەی پەرلەمانی بێ رۆح و گیان و بێ وزەی سیاسیی جارانی میسر، لەسەردەمی موبارەك، و پەرلەمانی وردە فراكسیۆن و پەرلەمانتاری بێ لایەن لە نموونەی لوبنان كە ئەمی لوبنان كارێكی كرد ئەم وڵاتە دیموكراتییە لەناو دورگەیەكی ئیستبدادیدا تووشی شەڕی ناوخۆ بێت و تووشی داگیركاری بێگانە و پەككەوتنی دەوڵەت و ئەمنیەت و سیاسەت بێت، كەچی بەتەنیشتییەوە سوریای دیكتاتۆری بەعس ئەمن و ئەمانی هەبوو؟ بۆ دەبێ وڵاتی دیموكرات یەكسان ببێ بە شوێنی پشێوی، وڵاتی سەركوت و ستەمی سیاسیی و بێ دەنگیش یەكسان بێت بە ئارامی و جێگیری و سەقامگیری؟
ئاخر عیراقی ئەمجارە (ساڵی 2021) بە پینە و پەرۆی هەڵبژاردنی پێش وەختە لە شەڕی ناوخۆ و هەڵوەشانەوە دەربازی بوو، دوور نییە ئەمجارە لە بەرخاتری وردە فراكسیۆن و پەرلەمانتاری بێ چەتر و پشتیوان وای لێ بێت هیچ بڕیاری پێ نەدرێ و وەك دیموكراسییەكەی توركیا لە (1971 و لە 1980) ببێتە شەڕە قۆچ و بەرانی بێ كەڵك كە رێی بۆ كودەتای سەربازی خۆشكرد و وڵاتەكەی بەرەو دواكەوتن و پاشەوە پاڵپێوەنا.
بەرپرسیاری هەر یەكێك چییە؟
بە دەنگدانی بێ رۆح و گیانمان بە هەر كەسێك كە بێ پشتخان بێت مانای وایە دەنگدانی خۆمان بێ سەمەر و بێ نرخ و بێ كاریگەری دەكەین. بە دەنگدانمان بەوانەی ئەركیان پێ هەڵناگیرێت پارتی بەهێز دەكەینەوە. جا ئەوسا ئیتر نابێ گلەیی بكەین كە بۆ ستەم هەیە و بۆ مووچە نییە؟ بۆ توركیا لە كوردستانە و بۆ 31ی ئاب رویداوەو ئەگەری دووبارە بوونەوەی 31ی ئابی تر هەیە؟
ناتوانین بە دەنگدان بە وردە هێز مافی ئازادی دەنگدان پیادە بكەین و ئینجا دوای ئەوەش داوای ئەوە بكەین كە یەكێتی و هاوپەیمانی كوردستان بەرامبەر بە پارتی بوەستنەوە و پۆستی سەركۆمار و بودجە و مووچە دابین بكەن.
ئاخر دەنگدەریش بەرپرسیاری لەسەر شانە و دەردی دیموكراسی دەردێكی گرانە، ئەگەر باشی لێ نەزانی دەبێ بیزانی تاوەكو گونجانێك لەنێوان ماف و ئەرك دروست بكەیت.
ئەگەر حەزت لە سوعبەتە مامۆستا هێمن وتەنی: (شوێنی دیكە زۆرە بۆ گاڵتە و چەفەنگ) نەك هەڵبژاردنی چارەنووسساز بكەینە سوعبەت.
ئیتر لەبەر ئەو ھۆکارگەلەش دەبێت خۆمان كۆبكەینەوە، هێزمان كۆ بكەینەوە.
خۆ ئەزموونی ھەڵبژاردنەکانی پێشوو هەر بۆ حزبەكان و دەسەڵات باش و گرنگ نییە، بۆ من و تۆی هاووڵاتی دەنگدەریش دیسانەوە زۆر گرنگە.
جا خولاسەی قسە پێش چوونە سەر سندوق لەبیرت بێ دەنگدان رۆژێكە، بەڵام ئەركەكانی هاوپەیمانی كوردستان هەموو ساڵ و رۆژ و ساتێكە.
لە تۆڕە کۆمەڵایەتیەکان شەیری بکە